بهترین روش‌ درمان و جراحی بزرگی خوش خیم پروستات: با لیزر یا جراحی؟

بزرگ شدن خوش‌ خیم پروستات (BPH) یکی از شایع‌ترین مشکلات در مردان میانسال و سالمند است که با افزایش سن، احتمال بروز آن افزایش می‌یابد. این بیماری که به دلیل رشد غیرطبیعی بافت پروستات رخ می‌دهد، ممکن است باعث فشار بر مجاری ادراری شده و مشکلاتی نظیر تکرر ادرار، انسداد یا ضعف جریان ادرار را ایجاد کند. برای درمان بزرگ شدن خوش خیم پروستات، روش‌های مختلفی وجود دارد، از جمله جراحی باز، لاپاراسکوپی و انوکلیشن (ٍEnucleation) با لیزر هولمیوم (HoLEP). هر یک از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند، اما انتخاب بهترین روش درمان بزرگی خوش خیم پروستات به شرایط بیمار و میزان پیشرفت بیماری بستگی دارد. با این حال مزیت‌های متعدد لیزرهای پیشرفته جراحی، در کنار رشد سریع آن، باعث افزایش اعتماد و بکارگیری روزافزون این تجهیزات توسط جامعه پزشکی شده‌است.

 

علل و علائم بزرگ شدن خوش خیم پروستات

پروستات غده‌ای کوچک است که در لگن مردان، زیر مثانه و جلوی رکتوم (انتهای روده بزرگ) قرار دارد و مجرای ادرار را در برگرفته است. این غده با ترشح مایع سفیدرنگ که حاوی مواد مغذی و محافظ اسپرم‌هاست، به حفظ و حمل اسپرم‌ها کمک می‌کند.

با افزایش سن، پروستات ممکن است دچار رشد غیرطبیعی شود که به آن بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات یا هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) گفته می‌شود. طوری که اغلب مردان بالای 50 سال به آن مبتلا می‌شوند. در این حالت و با توجه به اینکه مجرای ادراری توسط پروستات احاطه شده‌است، جریان ادرار با مشکلات و محدودیت‌هایی روبرو خواهد شد. این اتفاق منجر به فشار در مثانه شده و سبب می‌شود این ارگان نتواند تخلیه ادرار را به‌خوبی انجام دهد.

بزرگ شدن پروستات می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:

• تغییرات هورمونی مرتبط با پیری،
• ژنتیک و سابقه خانوادگی در گذشته،
• عوامل محیطی
• سبک زندگی نامناسب مانند تغذیه نامناسب و کم‌تحرکی
• اضافه وزن بیش از حد

 

 

این موارد از عللی است که احتمال بروز هایپرپلازی خوش خیم پروستات را افزایش می‌دهد. بیماری بزرگ‌ شدن خوش خیم پروستات یا BPH به همراه علائم اختلال در دستگاه ادراری تحتانی (LUTS) به‌عنوان یکی از شایعترین بیماری‌ها در میان مردان میانسال و سالمند است. علائم شایع BPH عموما شامل موارد زیر است:

• تکرر ادرار (خصوصا در شب)،
• احساس نیاز فوری به ادرار کردن،
• ضعف جریان ادرار،
• دشواری در شروع یا قطع ادرار
• بروز عفونت
• تقطیع و شروع مجدد در هنگام دفع ادرار

گاهی ممکن است این علائم به قدری شدید باشند که به پروستاتکتومی یا جراحی پروستات نیاز شود. استفاده از پروستاتکتومی علاوه بر هایپرپلازی خوش خیم پروستات، عموما در سرطان پروستات هم متداول است و به دو نوع تقسیم می‌شود: پروستاتکتومی کامل که شامل برداشتن کامل پروستات است، و پروستاتکتومی جزئی که فقط بخشی از پروستات را خارج می‌کند.

 

انواع روش‌های درمان و جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات

درمان بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات (BPH) به چندین روش مختلف قابل انجام است که بسته به شدت علائم و شرایط بیمار انتخاب می‌شود. دارو درمانی یکی از ابتدایی‌ترین روش‌های درمان است که از داروهای مسدودکننده گیرنده‌های آلفا و مهارکننده‌های 5-آلفا ردوکتاز استفاده می‌شود. این داروها می‌توانند به کاهش اندازه پروستات و بهبود علائم ادراری کمک کنند. هورمون‌ درمانی نیز در برخی موارد به کار می‌رود تا تولید هورمون‌های مؤثر بر رشد پروستات کاهش یابد. در موارد پیشرفته‌تر و بدخیم، شیمی درمانی برای کاهش حجم پروستات استفاده می‌شود، اما این روش‌ها معمولاً به عنوان گزینه‌های اولیه در درمان BPH توصیه نمی‌شوند.

هرچند گزینه اول درمان بزرگ شدن خوش خیم پروستات، داروست اما در حدود ۳۰ درصد از مبتلایان تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند. تعداد افردا مبتلا به BPH در حدود  سه میلیون نفر است. روش‌های جراحی برای درمان BPH شامل جراحی باز، لاپاراسکوپی و روش‌های کمتر تهاجمی مانند آندوسکوپی و استفاده از لیزر هولمیوم  (HoLEP) برای انوکلیشن پروستات است. هر کدام از این روش‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند و بسته به شرایط بیمار انتخاب می‌شوند.

 

جراحی بزرگی خوش خیم پروستات با لیزر

جراحی بزرگی خوش خیم پروستات با لیزر یکی از مؤثرترین و کم‌تهاجمی‌ترین روش‌های درمان BPH به شمار می‌رود. یکی از این روش‌ها، تبخیر فتوسکتیو پروستات (PVP) است که در آن با استفاده از لیزر، بافت اضافی پروستات تبخیر می‌شود. این روش باعث بهبود سریع علائم ادراری و کاهش فشار بر مثانه می‌شود و به دلیل کم‌خطر بودن، برای بسیاری از بیماران گزینه مناسبی است. با این حال، در برخی موارد پروستات‌های بزرگتر نیاز به روش‌های پیشرفته‌تری دارند که برداشتن کامل بافت پروستات را فراهم کند.

یکی از جدیدترین و مؤثرترین روش‌ها برای جراحی لیزری پروستات، استفاده از لیزر هولمیوم است. این لیزر قابلیت اجرای دو روش اصلی HoLAP و HoLEP را داراست: ابلیشن یا تبخیر پروستات با لیزر هولمیوم (HoLAP) و انوکلاسیون پروستات با لیزر هولمیوم (HoLEP).

• تفاوت ابلیشن (HoLAP) و انوکلیشن (HoLEP) در جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات با لیزر هولمیوم

1. در روش ابلیشن یا HoLAP، بافت پروستات به‌طور سطحی تبخیر شده و بخشی از بافت پروستات برداشته می‌شود و علائم ادراری بهبود می‌یابد. اما انوکلاسیون با لیزر هولمیوم (HoLEP)، به عنوان یک روش نوآورانه، امکان برداشتن کامل بافت پروستات از کپسول آن را فراهم می‌کند.
2. روش HoLEP برای پروستات‌های بزرگ‌تر و پیشرفته‌تر ایده‌آل است و زمان بهبودی کوتاه‌تر، خطرات کمتر و نتایج طولانی‌مدت‌تری نسبت به HoLAP و دیگر روش‌های درمانی دارد.
3. در روشHoLAP یا ابلیشن، بافت فرسوده یا تبخیر می‌شود و هیچ بافتی از پروستات برای بررسی توسط پاتولوژیست در دسترس نمی‌ماند. اما در روش انوکلیشن یا HoLEP بافت برداشته می‌شود و می‌تواند توسط آسیب شناس ارزیابی شود.
4. به طور معمول به بیمارانی که احتمال ابتلا به سرطان پروستات قبل از عمل بالاتر است (مثل PSA بالا، سابقه خانوادگی و غیره) روش HoLEP توصیه می شود.

با توجه به موارد گفته‌شده، علی الخصوص در رابطه با بررسی پاتولوژی، روش HoLEP مرسوم‌تر است. لذا در این مطلب در رابطه به بررسی روش HoLEP و مقایسه آن با سایر روش‌ها در جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات با لیزر می‌پردازیم.

جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات با لاپاراسکوپی

جراحی بزرگ شدن پروستات خوش‌خیم با لاپاراسکوپی یکی از روش‌های کم‌تهاجمی است که دوران نقاهت را تا حدی کاهش می‌دهد و خطرات جراحی را کم می‌کند. در این روش، از چندین برش کوچک در ناحیه شکم استفاده می‌شود و ابزارهای جراحی از طریق این برش‌ها وارد می‌شوند. جراح با استفاده از دوربین لاپاراسکوپ، بافت اضافی پروستات را مشاهده و پس از برش آن را از بدن خارج می‌کند. این روش نسبت به جراحی باز خونریزی کمتری دارد و بیماران سریع‌تر به حالت عادی بازمی‌گردند.

 

درمان و جراحی بزرگی خوش خیم پروستات به روش جراحی باز

جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات با جراحی باز، یکی از قدیمی‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان برای پروستات‌های بسیار بزرگ یا پیچیده است. در این روش، جراح یک برش بزرگ در ناحیه شکم یا پرینه ایجاد کرده و به‌طور مستقیم به غده پروستات دسترسی پیدا می‌کند تا بافت اضافی آن را بردارد. با توجه به تهاجم بسیار بالا، عوارض جانبی بیشتر و دوران نقاهت طولانی‌تر، این روش معمولاً برای بیمارانی توصیه می‌شود که دیگر روش‌های جراحی برای آن‌ها مناسب نیست یا پروستات آن‌ها به شدت بزرگ شده‌است.

 

انتخاب روش درمان یا جراحی بزرگی خوش خیم پروستات به چه عواملی بستگی دارد؟

انتخاب روش درمان بزرگی پروستات یا بزرگ شدن خوش خیم پروستات به عوامل مختلفی بستگی دارد. یکی از این عوامل، اندازه و وزن پروستات است؛ به‌طور کلی، پروستات‌های کوچک تا متوسط معمولاً با داروهای مسدودکننده آلفا و مهارکننده‌های 5-آلفا ردوکتاز درمان می‌شوند، در حالی که پروستات‌های بزرگ‌تر به جراحی نیاز دارند. همچنین، شرایط کلی سلامت بیمار و سن او نیز نقش مهمی دارد؛ برای بیمارانی که شرایط پزشکی پیچیده دارند یا سن بالایی دارند، روش‌های کم‌تهاجمی مانند انوکلیشن پروستات با لیزر هولمیوم (HoLEP) و لاپاراسکوپی انتخاب بهتری هستند. زیرا این روش‌ها عوارض کمتری دارند. برای پروستات‌های بسیار بزرگ یا پیچیده، جراحی باز می‌تواند گزینه‌ای مناسب باشد. به‌طور خلاصه باید گفت که انتخاب روش جراحی بزرگی خوش خیم پروستات بستگی به شدت علائم (انداره و وزن پروستات)، ترجیحات بیمار (شرایط کلی سلامت و سن او)، و تجربه تیم جراحی نیز دارد.

 

مقایسه روش‌های مختلف درمان و جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات

همانطور که گفتیم مرسوم ترین روش های درمان و جراحی هایپرپلازی خوش خیم پروستات، استفاده از لیزر هولمیوم، لاپاراسکوپی، و جراحی باز است. مطالعات بسیاری مبنی بر مزایای قابل توجه روش‌های کم‌تهاجمی مانند  HoLEP(لیزر هولمیوم) و  LSP(لاپاراسکوپی) در مقابل روش جراحی پروستاتکتومی باز وجود دارد. با این حال، مدت زمان طولانی‌تر عمل در روش لاپاراسکوپی اصلی‌ترین ضعف این روش کم‌تهاجمی در مقایسه با جراحی باز و هولمیوم لیزر است.

از سوی دیگر مدت زمان بستری در بیمارستان و همچنین مدت زمان استفاده از کاتتر (سوند) در روش HoLEP یا همان هولمیوم لیزر از طریق انوکلیشن، بسیارکوتاه‌تر است. در جدول زیر میانگین تعداد روزهای بستری در بیمارستان و استفاده از کاتتر یا سوند در هر روش آمده‌است.

 

	مدت زمان بستری در بیمارستان	مدت زمان استفاده از کاتتر یا سوند
انوکلاسیون با لیزر هولمیوم	1 روز	2 تا 3 روز
لاپاراسکوپی	6 روز	6 روز
جراحی باز	7 روز	6 روز

 

همچنین هر سه روش در معیار‌های مرتبط با عوارض جانبی بعد از عمل و همچنین فلوی خروجی ادرار تقریبا یکسان هستند و از این بابت تفاوت چندانی ندارند. در کل باید گفت افزایش طول مدت عمل جراحی، ارتباط مستقیمی با افزایش ریسک ایجاد عوارض جانبی پس از عمل نیز دارد.  بنابراین، درک بهتر از مدت زمان عمل و ارتباط آن با سایز پروستات در هر یک از روش‌ها، مورد نیاز است.

 

 

چرا جراحی بزرگی خوش خیم پروستات با لیزر هولمیوم بهترین انتخاب است؟

روش HoLEP به‌عنوان یکی از سریعترین و موثرترین روش‌های جراحی بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات یا BPH بوده و مدت زمان بستری در بیمارستان، دوره نقاهت و همچنین مدت زمان استفاده از کتتر (سوند) را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. طول مدت عمل جراحی با روش‌ HoLEP کمتر از LSP (لاپاراسکوپی) و سرعت برداشتن پروستات در روش‌ HoLEP بیشتر از  LSP است. از سوی دیگر جراحی با لیزر هولمیوم (HoLEP) و جراحی باز در دو معیار طول مدت عمل و سرعت تفاوت معناداری ندارند.

همچنین در روش جراحی بزرگی خوش خیم پروستات با لیزر هولمیوم (HoLEP) ارتباط معناداری بین مدت زمان عمل و وزن پروستات وجود دارد. به این مفهوم که جراحی به روش  HoLEP برای پروستات‌های کوچکتر سریعتر و برای پروستات‌های بزرگتر طولانی تر می‌شود. به طور کلی می توان مزایای لیزر هولمیوم را در موارد زیر خلاصه کرد:

• تهاجم کمتر
• کاهش خونریزی از محل جراحی
• دوره نقاهت کوتاهتر
• قابلیت برداشتن کامل بافت پروستات
• حداقل خطر و عوارض جانبی
• قابل استفاده برای پروستات‌های بزرگ
• نتایج بلند مدت
• اثرگذاری سریع
• کاهش مدت زمان استفاده از کاتتر
• کاهش مدت زمان بستری در بیمارستان

یکی از جدیدترین و به‌روز ترین دستگاه‌های هولمیوم لیزر موجود در ایران، دستگاه لیزر هولمیوم MultiPulse HoPLUS برند JenaSurgical ساخت شرکت Asclepion Laser Technologies آلمان است. این دستگاه کاربردهای وسیعی در اکثر اختلالات مربوط به اورولوژی دارد. شرکت بسامد تجهیز نوآور به‌عنوان نماینده رسمی این شرکت در ایران فعال است.

در روش HoLEP، به وسیله ماژول مورسلاتور (Morcellator) تعبیه شده در دستگاه MultiPulse HoPLUS، امکان خارج کردن بافت پروستات جدا شده با لیزر، از مجرای اداری وجود دارد. لذا، در این روش امکان استفاده از بافت خارج شده برای بررسی‌های پاتولوژیک بعد از عمل فراهم می‌شود.

 

 

جراحی بزرگی خوش خیم پروستات با لیزر هولمیوم (روش HoLEP) چگونه انجام می‌شود؟

قبل از انجام جراحی انوکلاسیون پروستات با لیزر هولمیوم، در اولین گام بیهوشی انجام می‌شود. پس از بیهوشی، در روش HoLEP لیزر هولمیوم با دقت بالا بافت پروستات را برش داده و آن را از مجاری ادراری جدا می‌کند، که این باعث کاهش خونریزی و عوارض جراحی می‌شود. در واقع در روش انوکلاسیون پروستات با لیزر هولمیوم (HoLEP)، لیزر یا فیبر نوری از طریق ابزاری به نام رسیکتوسکوپ، که از راه مجرای ادرار وارد بدن می‌شود، به پروستات دسترسی پیدا می‌کند. رسیکتوسکوپ یک لوله باریک و بلند است که بدون نیاز به برش جراحی از طریق مجاری طبیعی بدن (نوک ناحیه تناسلی) وارد می‌شود. لیزر هولمیوم از طریق این دستگاه به بافت پروستات تابیده و بافت‌های اضافی را با دقت جدا می‌کند و سپس به کمک یک دستگاه مخصوص به نام مورسلاتور (Morcellator)، بافت جدا شده از بدن خارج می‌شود.

 

آیا عمل جراحی بزرگی خوش خیم پروستات با لیزر خطرناک است؟

عمل جراحی پروستات با لیزر، به‌ویژه با استفاده از لیزر هولمیوم (HoLEP)، به‌طور کلی روشی ایمن و کم‌خطر است و نسبت به جراحی باز یا لاپاراسکوپی مزایای زیادی دارد. این روش کم‌تهاجمی بوده و باعث کاهش عوارضی مانند خونریزی، عفونت، و آسیب به بافت‌های مجاور می‌شود. با این حال، مانند هر جراحی دیگری، خطرات کمی مانند عفونت یا آسیب به مجرای ادرار وجود دارد که معمولاً با رعایت استانداردهای جراحی و تجربه تیم پزشکی به حداقل می‌رسند.

مدت زمان عمل جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات با لیزر

به‌طور معمول جراحی بزرگی خوش خیم پروستات با لیزر هولمیوم (HoLEP) بین 45 دقیقه تا یک ساعت زمان می‌برد. این مورد در رابطه با پروستات‌های بزرگ ممکن است تا 2 ساعت نیز طول بکشد.

 

مراقبت بعد از عمل جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات با لیزر

مراقبت بعد از عمل جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات با لیزر، بسیار حیاتی است. پس از جراحی بیمار معمولاً نیاز به چند ساعت استراحت در بیمارستان داشته و ممکن است ۲ تا ۳ روز یک کاتتر یا سوند برای تخلیه ادرار استفاده شود. نوشیدن مقدار زیادی مایعات و داروهای آنتی بیوتیک (با تجویز پزشک)، برای جلوگیری از عفونت و کمک به بهبود عملکرد مثانه توصیه می‌شود. همچنین، بیمار باید از انجام فعالیت‌های سنگین و بلند کردن اشیای سنگین به مدت چند هفته خودداری کند. ممکن است در روزهای اول پس از عمل، علائمی مانند خون یا احساس ناراحتی جزئی در هنگام ادرار مشاهده شود که معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابند.

 

رابطه جنسی بعد از عمل جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات با لیزر

بعد از عمل بزرگی خوش خیم پروستات با لیزر، از جمله روش HoLEP، بیمار باید به بدن خود زمان کافی برای بهبودی بدهد. معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند که بیمار حداقل حدود چهار تا شش هفته از فعالیت جنسی خودداری کند تا ناحیه پروستات به‌خوبی بهبود یابد. در این مدت، برخی بیماران ممکن است با تغییراتی در عملکرد جنسی خود، مانند کاهش حجم منی یا اختلالات کوتاه‌مدت در نعوظ و انزال مواجه شوند. اما این علائم معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابند. نکته مهم این است که عمل بزرگ شدن خوش خیم پروستات با لیزر تأثیر منفی زیادی بر روی میل جنسی یا لذت جنسی ندارد. لذا پس از بهبودی کامل، بیماران می‌توانند به فعالیت‌های جنسی طبیعی خود بازگردند.

 

هزینه عمل جراحی بزرگ شدن خوش خیم پروستات با لیزر

جهت بررسی هزینه جراحی بزرگی خوش خیم پروستات با لیزر عوامل متفاوتی را باید در نظر گرفت. از جمله نوع بیمارستان یا کلینیک، تجربه جراح، تجهیزات مورد استفاده، و منطقه جغرافیایی که عمل در آن انجام می‌شود. علاوه بر این، نوع بیمه درمانی بیمار و پوشش آن نیز می‌تواند در کاهش هزینه‌ها تأثیرگذار باشد. روش لیزر هولمیوم (HoLEP) به دلیل استفاده از تجهیزات پیشرفته و تخصص بالا، معمولاً نسبت به جراحی‌های سنتی هزینه بیشتری دارد. به‌طور حدودی، هزینه این عمل در ایران را می‌توان بین ۳۰ تا ۷۰ میلیون تومان تخمین زد.

 

 

سخن پایانی

کاربرد وسیع لیزرهای پیشرفته هولمیوم با طول موج ۲۱۰۰ نانومتر، جراحان ارولوژی را قادر به جراحی سریع و ایمن انواع بافت‌های نرم (مانند پروستات) و سخت (مانند انواع سنگ‌های دستگاه ادراری) کرده‌است. یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین کاربرد‌های لیزر هولمیوم در جراحی اندوسکوپیک بزرگ شدن خوش خیم پروستات می‌باشد. با رشد سریع تکنولوژی، روش HoLEP به‌عنوان بهترین جایگزین در میان روش‌های دیگر برای درمان بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات است. سرعت عمل بالا در جراحی و همچنین کاهش محسوس مدت زمان بستری و استفاده از کتتر (سوند) نسبت به روش‌های دیگر، HoLEP را به‌عنوان برترین روش در این حوزه تبدیل کرده‌است.